برای کسانی که در عکاسی تازه کار هستند ممکن است این سوال مطرح شود که هود (Hood) که همراه با لنزها به خریداران ارایه می شود به چه کار می آید و چرا در لنزهای مختلف، شکل آن متفاوت است.
طراحی هود اصولا برای جلوگیری از ورود نورهای نامطلوب به داخل لنز است، ولی تا حدی نیز می تواند در برابر صدمات احتمالی از لنز محافظت کند.
هود لنز شبیه به یک لوله کوتاه است که از طریق حلقه رابط به ناحیه جلوی لنز متصل می شود. جنس آن معمولا از پلاستیک ضخیم است. معمولا هود را برای دوربین هایی می سازند که قابلیت تعویض لنز دارند، مثل دوربین های DSLR و یا دوربین های بدون آینه (Mirrorless).
شرکت های تولید کننده لنز عموما برای هر لنز، یک هود اختصاصی ارائه می کنند که برای آن لنز خاص طراحی و ساخته شده است.
چند نمونه هود برای لنزهای مختلف
نحوه عملکرد هود
قرار دادن هود بر روی لنز کمک می کند تا از ورود پرتوهای نوری مزاحم که از کناره های لنز به سطح شیشه ای آن برخورد می کنند، جلوگیری به عمل آید.
این پرتوها برای ثبت تصویر مورد نیاز نیستند و می توانند منجر به کاهش کنتراست و وضوح تصویر شوند و معمولا به صورت شعاع های نورانی، لکه های رنگی و یا اشکال شبح مانند بر روی تصویر تشکیل می گردند که به آن شراره نوری (Flare) گفته می شود.
برای جلوگیری از ایجاد شراره نوری، لازم است از تابش مستقیم نور از منبع نور (مثل خورشید یا یک فلاش) به شیشه عدسی لنزها ممانعت نمود. بنابراین بهترین کار این است که حتی الامکان زاویه دید دوربین با منبع نور در یک راستا نباشد.
در مواقعی که مسیر تابش منبع نور با مسیر دید دوربین زاویه می سازد، بطوریکه منبع نور در نواحی کناری لنز قرار گرفته است، هود می تواند از برخورد مستقیم پرتوهای نور به سطح شیشه لنز جلوگیری کند.
برای مطالعه بیشتر در مورد شراره نوری می توانید به مقاله ای که در همین وب سایت تحت عنوان "شراره نوری در عکاسی" موجود است، مراجعه نمایید.
عملکرد هود در جلوگیری از برخورد پرتوهای نور به سطح لنز
در سطح داخلی بسیاری از هودها (خصوصا انواع دایره ای آنها) با نمد یا موادی شبیه به آن پوشیده شده است. این لایه باعث می شود تا جای ممکن نورهای ورودی در داخل هود انعکاس نیابند و به سطح شیشه لنز برخورد نکنند.
کاربرد دیگری که هود دارد، محافظت از صدمات احتمالی به لنز است. برخی از این صدمات خفیف است مثل برخورد انگشت به سطح لنز و باقیماندن چربی بر روی سطح شیشه ای آن که منجر به کدورت لنز خواهد شد و بایستی آن را پاک نمود. صدمات بزرگتری نیز ممکن است لنزها را تهدید کند همچون وارد شدن ضربه به لنز و یا شکستن عناصر جلوی لنز که در این موارد اگر هود بر روی لنز نصب شده باشد می تواند ریسک برخورد یا خراشیدگی در نواحی جلوی لنز را کاهش دهد.
هودهای مورد استفاده در لنز های واید از طول کمی برخوردارند و به همین دلیل اثر محافظتی آنها ناچیز است. بر عکس در لنزهای با فاصله کانونی بلند تر از هودهای بلندتری نیز استفاده می شود. این هودها می توانند ناحیه جلوی لنز را از باران و گرد و خاک نیز محافظت کنند.
در لنزهای با فاصله کانونی بلند تر از هودهای بلندتری استفاده می شود.
طراحی اکثر هودها به صورتی انجام شده است که می توان آنها را بطور برعکس نیز بر روی لنز قرار داد. در این حالت هود بر روی استوانه بدنه لنز قرار می گیرد و به این شکل حمل و نقل آنها بر روی لنز آسان تر می شود و می توان آنها را به راحتی با لنز جابجا نمود.
قرارگرفتن برعکس هود بر روی لنز
انواع هود از نظر شکل ظاهری
بر اساس نوع لنز و فاصله کانونی آن، شرکت های سازنده لنز، هودهایی با اشکال مختلف تولید می کنند که شایع ترین انواع آنها عبارتند از:
1) هود گلبرگی (Petal lens hood)
هود گلبرگی (Petal lens hood) یا هود لاله ای (Tulip lens hood) در لنزهای واید و خیلی از لنزهای زوم (Zoom) که دارای فواصل کانونی کوتاه هستند استفاده می شود.
با توجه به شکل خاص این نوع هودها، لازم است دقت شود که بطور صحیح بر روی لنز بسته شوند. قرار گیری این نوع هود بر روی لنز به صورتی می باشد که قسمت بازتر و فراخ تر آن در محور افقی دوربین قرار می گیرد.
شکل گلبرگی این نوع هودها به گونه ای است که شکاف هایی منحنی شکل بر روی آن وجود دارد که لبه هود را در چند قسمت جدا می کند. قسمت های بالا و پایین لبه هود بلندتر از قسمتهای کناری آن طراحی شده است. زیرا سطح سنسور دوربین به شکل مستطیل است و اگر لبه های کناری هود به بلندی لبه های بالایی آن باشد، در کناره های تصویر جلوی دید لنز را می گیرد و ممکن است لبه های هود در گوشه های تصویر دیده شود و در نهایت سایه های سیاهی در گوشه های عکس ایجاد نماید. به این سایه ها وی نیه تینگ (Vignetting) گفته می شود. این موضوع در لنزهای با فاصله کانونی کم که دارای میدان دید وسیع تری هستند، اهمیت بیشتری پیدا می کند و به همین علت است که در لنزهای واید اصولا از هودهای دایره ای شکل که لبه های آن در تمام جهات به یک اندازه است استفاده نمی شود و عموما هود گلبرگی بکار می رود.
در انواعی از لنزهای زوم (Zoom) نیز که دارای فواصل کانونی کوتاه می باشند از هودهای گلبرگی استفاده می شود، به این دلیل که وقتی لنز بر روی نواحی واید تر لنز تنظیم می شود (Zoom out) هود بتواند نورهای نامطلوب را پوشش دهد بدون اینکه در قاب تصویر دیده شود.
چند نمونه هود لنز از نوع گلبرگی برای لنزهای وایدانگل و زوم
2) هود گرد یا دایره ای (Round lens hood)
هود های گرد یا دایره ای (Round lens hood) شبیه به یک استوانه یا لوله هستند که یک طرف آن کمی بزرگتر است.
این نوع هود ها عموما در لنزهای پرایم (تک کانونی یا Prime ) و لنزهای با فاصله کانونی بلند (تله فوتو) استفاده می شوند و کمتر در لنزهای زوم (Zoom) بکار می روند.
در لنزهای با فاصله کانونی بلند به دلیل اینکه زاویه دید لنز باریک است، اندازه بلندی لبه هود در نواحی بالا و پایین و کناری لنز ، برای ورود نور خیلی تفاوت محسوسی ایجاد نمی کند. بنابراین طراحی هود در این نوع لنزها معمولا به شکل گلبرگی نیست و به صورت هودهای دایره ای ساخته می شوند.
چند نمونه هود لنز از نوع دایره ای برای لنزهای پرایم و تله فوتو
3) هود مربعی یا چهارگوش (Square lens hood)
هود چهارگوش (Square lens hood) معمولا در لنزهای با فاصله کانونی کوتاه (واید) استفاده می شود. این هودها کاربردی شبیه به لنزهای دایره ای دارند با این تفاوت که گوشه های مربعی آنها باعث می شود که سایه هود در تصویر نهایی دیده نشود.
از طرفی با توجه به اینکه سطح لنز ها دایره ای است و سنسور دوربین، مستطیل شکل می باشد، هنگامی که هود دایره ای بر روی لنز نصب می گردد، قسمتی از فضای هود در بالا و پایین و همچنین در طرفین اضافی است و می تواند نورهای اضافی از آنجا به دوربین وارد شود. با طراحی چهارگوش هود، سعی شده است تا این فضاهای اضافی در داخل هود حذف شده و کنترل بیشتری بر روی نورهای نامطلوب ایجاد گردد.
از مشکلات هودهای چهارگوش جاگیر بودن آنهاست و حمل و نقل آنها مثل لنزهای دایره ای (یا گلبرگی) راحت نیست. لنزهای دایره ای به راحتی به صورت برعکس بر روی لنز بسته می شوند و جای زیادی در کیف دوربین اشغال نمی کنند.
هود چهارگوش بیشتر در دوربین های فیلمبرداری استفاده می شود و در دوربین های عکاسی کمتر بکار می رود.
یک نمونه هود لنز از نوع چهارگوش
در چه مواقعی از هود استفاده می شود
در مواقعی که خورشید و یا هر منبع نوری در نواحی جانبی دوربین قرار گرفته است، استفاده از هود بسیار مفید است و برعکس، وقتی منبع نور در سمت پشت دوربین و در ناحیه پشت میدان دید لنز قرار گرفته است و نور آن مستقیما به لنز برخورد نمی کند، نیازی به هود نمی باشد.
در اکثر مواقع عکاسان حرفه ای بر روی لنز دوربین خود، هود نصب می نمایند. در مواردی ممکن است اجسام براقی در صحنه وجود داشته باشد که نور را با شدت به سمت لنز بازتاب نماید، در این صورت اگر مسیر بازتابش نور و مسیر دید دوربین در یک راستا نباشد، ممکن است با استفاده از هود بتوان از بازتابش شدید نور به داخل لنز جلوگیری نمود.
بسیاری از عکاسان عقیده دارند که تا جای ممکن از هود استفاده شود. دلیل آنها این است که به جز در مورد عکاسی های خاص مثل ماکروگرافی که ممکن است استفاده از هود منجر به کاهش نور صحنه شود، عموما وجود هود بر روی لنز اگر مفید هم نباشد، زیانی هم برای ثبت تصویر ندارد و می تواند از ورود نورهای ضعیف و نامحسوسی که اثرات نامطلوبی بر رنگ و کنتراست تصویر دارند نیز جلوگیری نماید.
همچنین همانطور که قبل تر نیز اشاره شد، وجود هود بر روی لنز می تواند به محافظت از لنز و جلوگیری از برخی صدمات احتمالی کمک کند.
از طرف دیگر حمل همیشگی هود با لنز باعث می شود هیچوقت آن را فراموش نکنید. توجه داشته باشید که نگهداری جداگانه هود در هنگام جابجایی تجهیزات عکاسی گاهی سخت است، درحالیکه وقتی به لنز متصل گردد این کار راحت تر انجام می پذیرد.
ممکن است این تصور وجود داشته باشد که کاربرد هود تنها در هنگام عکاسی در محیطهای بیرونی (Outdoor) است. ولی این تصور صحیحی نیست. استفاده از هود در محیط های داخلی (Indoor) بسیار مهم است زیرا در اغلب موارد منابع نوری مختلفی همچون پنجره، نورهای استودیویی یا لامپ های روشنایی در این محیط ها وجود دارند و استفاده از هود می تواند از بازتاب نامطلوب پرتوهای نور و ایجاد شراره نوری جلوگیری به عمل آورد.
استفاده از هود در محیط های استودیویی
مواردی که نباید از هود استفاده شود
در هنگام عکاسی با دوربین هایی که دارای فلاش سرخود (Built in) می باشند ممکن است استفاده از هود، قسمتی از دامنه تابش نور فلاش را مسدود نماید و سایه ای بر روی صحنه ایجاد شود. این مشکل در خصوص فلاش های خارجی (External) هم که بر روی دوربین نصب می شوند اتفاق می افتد.
در این موارد، هر چه محل قرار گیری فلاش نسبت به دوربین فاصله بیشتری داشته باشد، میزان سایه ایجاد شده در تصویر نیز کمتر خواهد بود. بنابراین بهتر است همزمان با فلاش از هود استفاده نشود و اگر قصد داشتید که از هود استفاده کنید، توصیه می شود از یک فلاش خارجی (اکسترنال) که در فاصله مناسبی از دوربین قرار گرفته است، استفاده نمایید. گاهی لازم است با استفاده از رادیوفلاش یا سیم های رابط، فلاش اکسترنال را از دوربین دور نمود تا نور آن بر روی تصویر، سایه ایجاد نکند.
سایه ایجاد شده توسط هود در هنگام استفاده از فلاش دوربین در مقایسه با فلاش خارجی (اکسترنال)
در عکاسی ماکرو و در مواقعی که سوژه خیلی به لنز نزدیک می شود، وجود هود ممکن است باعث مزاحمت و یا جلوگیری از رسیدن نور کافی به صحنه باشد.
هنگام استفاده از فیلترهای پلاریزه (Polarizing filter) اگر هود را بر روی لنز قرار دهید، چرخاندن حلقه تنظیم فیلتر دشوار یا حتی غیرممکن خواهد شد. بنابراین استفاده از هود در این موارد توصیه نمی شود.
البته در بعضی از هودها، دریچه ای تعبیه شده است که قابل باز شدن است و اجازه می دهد از طریق آن حلقه تنظیم فیلتر پلاریزه در دسترس قرار گیرد و امکان تنظیم آن وجود داشته باشد.
یک نمونه هود که دارای دریچه کشویی است.
نکات قابل توجه برای استفاده از هود
شرکت های سازنده لنز، در بعضی محصولات خود، هود را همراه با لنز می فروشند و در برخی نیز لنز را به تنهایی ارائه می دهند و لازم است هود را بطور جداگانه تهیه نمود. هنگام تهیه و استفاده از هود دقت کنید هود مورد نظر برای فاصله کانونی لنز شما مناسب باشد. هود توصیه شده از طرف شرکت سازنده لنز بهترین گزینه خواهد بود.
هنگام استفاده از هود بایستی دقت کنید که آن را بطور صحیح در جلوی لنز نصب نمایید. درصورتیکه در موقع نصب، حلقه اتصال آن بطور کامل جا نیفتد، هود در محل صحیح خود قرار نگرفته و می تواند منجر به ایجاد سایه در کناره های تصویر گردد.
توصیه می شود وقتی هود را به صورت برعکس بر روی لنز بسته اید اقدام به عکاسی نکنید، زیرا در این حالت دسترسی به حلقه های تنظیم فوکوس و زوم لنز مشکل می گردد و از طرفی نیز با توجه به اینکه دست نمی تواند به خوبی لنز را نگهدارد، تسلط بر کنترل دوربین بر روی دست کاهش خواهد یافت.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
گردآوری و تألیف: امیر دولتیاری
تاریخ نگارش/آخرین ویرایش: 1398/8/13
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
مراجع:
1_Tom Ang (2011). Digital Photography: Step by Step, 1th ed. Dorling Kindersley Limited, UK.
2_Chris Weston (2008). The Essential Lighting Manual for Photographers, 1th ed. RotoVision SA, Switzerland.
3_John Hedgecoe (2006). The Art of Digital Photography, 1th ed. Dorling Kindersley Limited, UK.
4_Peter West Carey (2017). Why You Should Use Your Lens’ Hood. Retrieve from https://digital-photography-school.com on Mar 8.
5_Jim Harmer (2018). What Does a Lens Hood Do? Retrieve from https://improvephotography.com on Mar 8.
6_Marlene Hielema (2014). Lens Hoods: Tube vs. Tulip. Retrieve from www.imagemaven.com on Mar 9.
7_Studio9 (2016). 3 Reasons Why You Should Start Using a Lens Hood. Retrieve from https://snapshot.canon-asia.com on Mar 9.
8_David Peterson (2014). How important is a Lens Hood? Retrieve from www.digital-photo-secrets.com on Mar 10.