انواع مختلفی از دوربین های عکاسی ساخته شده است که لنز آنها قابل تعویض می باشد. بیشتر این نوع دوربین ها از انواع DSLR و بدون آیینه (Mirrorless) است.
برخی از افراد که از دوربین های با قابلیت تعویض لنز استفاده می کنند، تمایل دارند که تا جای ممکن از تعویض لنز بپرهیزند. آنها اغلب از ورود گرد و غبار به داخل دوربین و یا کثیف شدن سطح داخلی لنز نگران هستند. زیرا با کثیف شدن سطح سنسور دوربین و یا سطح داخلی لنز، لکه هایی در تصویر ثبت شده توسط آنها ایجاد می شود که برای هر عکاسی نامطلوب است.
در دوربین های DSLR و Mirrorless ، قابلیت تعویض لنز از خصوصیات این دوربین هاست که آنها را از بسیاری دوربین های دیگر متمایز می کند. توانایی که به سادگی نمی توان از آن چشم پوشی کرد.
تعویض صحیح لنز دوربین کار بسیار ساده ای است که با آموزش و کمی تمرین می توان روش ایمن برای انجام آن را فرا گرفت و بدون هیچ نگرانی در هر زمانی که نیاز بود لنز دوربین را تعویض نمود.
در ادامه مطلب، مراحل انجام کار شرح داده خواهد شد. یادآوری این نکته لازم است که باز کردن و بستن لنز بر روی بدنه دوربین، دکمه ها و علائم روی لنزها و حتی جهت چرخش لنز برای باز و بسته کردن آن، در دوربین های ساخته شده توسط شرکت های مختلف کمی متفاوت است، ولی اصول کار در همه آنها یکسان بوده و کافی است در هنگام تعویض لنز، به این اصول توجه داشته باشید.
یک نمونه دوربین DSLR به همراه چند نوع لنز ساخت شرکت نیکون
مرحله اول: دوربین را برای تعویض لنز آماده کنید.
مطمئن شوید که دوربین عکاسی خاموش است. زیرا اگر دوربین روشن باشد، جریان الکتریسیته داخل آن یک شارژ الکتریکی در دوربین و سنسور ایجاد می کند که می تواند گرد و غبار را به سمت سنسور جذب نماید. با خاموش کردن دوربین این کار خنثی شده و گرد و غبار بطور فعالانه به داخل آن کشیده نمی شود.
به خاطر داشته باشید که بطور کلی هر وقت خواستید بخشی از دوربین یا لوازم مربوط به آن را همچون لنز، کارت حافظه و یا باطری تعویض کنید، حتما دوربین را خاموش نمایید و مطمئن شوید که در هنگام کار، جریان الکتریکی داخل آن قطع می باشد.
مرحله دوم: گرد و غبار روی دوربین و لنز را تمیز کنید.
برای کاهش گرد و غبار احتمالی، با کمک یک دمنده (Blower) سطح خارجی دوربین و خصوصا ناحیه اتصال لنز با آن را با دقت تمیز کنید. هر گونه ذرات خاک یا مو را از روی دوربین بردارید تا در هنگام جدا کردن لنز حداقل گرد و غبار ممکن را داشته باشد.
مرحله سوم: لنزی که قرار است تعویض شود را آماده کنید.
قبل از جابجایی لنز ها، حتما لنز مورد نظر خود را از داخل کیف یا کیسه محافظ اش خارج کنید. سپس آن را از ناحیه سر بر روی زمین یا یک سطح صاف و پایدار قرار دهید.
درپوش انتهایی آن را در قسمت مونت (Mount) که محل اتصال به بدنه دوربین است، کمی شل کنید تا به راحتی قابل برداشتن باشد. با تمرین می توانید حتی باز کردن درپوش را با یک دست نیز انجام دهید.
مرحله چهارم: جدا کردن لنز از بدنه دوربین و تعویض آن
با یک دست دوربین را گرفته و با دست دیگر دکمه آزاد کننده قفل لنز را آزاد کنید.
سپس در حالیکه دوربین را طوری گرفته اید که به سمت پایین نگاه می کند، به آرامی لنز را بچرخانید و از تنه دوربین جدا کنید.
لنز را بر روی زمین یا سطح صاف در کنار لنز جدید قرار دهید. سپس درپوش مونت لنز جدید را (که قبلا آن را شل کرده بودید) بلافاصله از روی آن برداشته و بر روی مونت لنز جدا شده بگذارید، سپس آن را پیچانده و در جای خود محکم کنید.
در ادامه، لنز جدید را برداشته و با توجه به نشانه مشخصه ای که بر روی آن قرار دارد، در جای خود بر روی تنه دوربین قرار دهید و پس از اینکه مطمئن شدید مونت لنز کاملا در داخل دوربین جا افتاده است و لبه لنز کاملا با سطح تنه دوربین مماس است، آن را به آرامی در جهت صحیح بچرخانید تا صدای جا افتادن قفل آن را بشنوید. توجه داشته باشید که اگر در هنگام چرخاندن لنز، لبه آن کاملا در داخل بدنه دوربین قرار نگرفته باشد، به لنز و بدنه دوربین آسیب خواهد رسید.
توجه داشته باشید که در دوربین های مختلف، جهت باز شدن و بسته شدن لنز فرق می کند. مثلا در دوربین های کانن (Canon) جهت باز شدن لنز به سمت چپ (خلاف عقربه های ساعت) و جهت بسته شدن آن به سمت راست است، در حالیکه این موضوع در دوربین های نیکون (Nikon) برعکس می باشد.
مرحله پنجم: اقدامات نهایی
پس از این مرحله، دوربین عکاسی را به کناری بگذارید و به سراغ لنز قبلی بروید. مطمئن شوید که درپوش مونت آن محکم بسته شده است. سپس آن را داخل کیسه یا کیف محافظ قرار دهید.
دوربین شما آماده است. می توانید آن را مجددا روشن کرده و به عکاسی بازگردید.
نکات قابل توجه در تعویض لنز
الف) در هنگام تعویض لنز، پایین نگه داشتن سر دوربین به سمت پایین کمک می کند که از سقوط ذرات گرد و غبار یا خاک به داخل دوربین جلوگیری شود.
ب) گر چه بهترین روش تعویض لنز، سریع ترین زمانی است که شما می توانید بدون صدمه رساندن به دوربین و لنز، آن را تعویض کنید، ولی لازم نیست این کار با شتاب زیاد و عجولانه انجام شود.
تعویض لنز را به آرامی و دقت ولی با سرعت کافی انجام دهید. اما با تمرین کافی شما قادر خواهید بود این کار را در عرض چند ثانیه انجام دهید بطوریکه مدت زمانی که دریچه محل اتصال لنز بر روی دوربین در معرض هوای بیرون قرار می گیرد به حداقل برسد. سرعت عمل شما در تعویض لنز جزو مهارت هایی است که با دستیابی به آن علاوه بر اینکه در شرایط خاص می تواند فاصله کانونی مناسب برای دسترسی به سوژه را برای شما فراهم کند، احتمال ورود آلودگی و ذرات ریز گرد و غبار به داخل دوربین را نیز به کمترین میزان خود کاهش خواهد داد.
ج) توجه کنید که با همه این کارها، ممکن است باز هم در طولانی مدت، مقدار مختصری گرد و غبار وارد دوربین شود. نگران نباشید، مسئله غیرقابل حلی نمی باشد!
معمولا گرد و غبار وارد شده در دوربین های DSLR ابتدا بر روی سطح آیینه که در مسیر راه است فرود می آیند که این گرد و غبار در منظره یاب دیده می شوند. ولی در تصویر ثبت شده توسط سنسور این گرد و غبار دیده نمی شود.
با جداکردن لنز از روی بدنه در دوربین های عکاسی از نوع DSLR ، آینه دیده می شود.
در بسیاری از دوربین های با قابلیت تعویض لنز، سیستمی تحت عنوان سیستم پاک کردن خودکار سنسور یا Sensor Cleaning تعبیه شده است. این سیستم به این صورت عمل می کند که با کمک عناصر پیزوالکتریک موجب لرزش (Vibration) فیلتر سطحی سنسور (عموما فیلتر Low-pass) می شود و با شل کردن ذرات چسبیده به سطح سنسور موجب جدا شدن آنها از سطح سنسور می گردد.
بهتر است این سیستم را در دوربین خود طوری تنظیم کنید که با روشن کردن دوربین، سیستم پاک کردن سنسور بطور خودکار فعال شود. این کار کمک می کند تا بسیاری از ذرات گرد و غبار احتمالی که ممکن است در هنگام تعویض لنز وارد دوربین شده باشد، از روی سنسور برداشته شود. اگر با کمک این روش گرد و غبار از روی سنسور حذف نشد، در مرحله بعد لازم است که سنسور بطور دستی پاک شود.
منوی تنظیم سیستم پاک کردن خودکار سنسور در دو نمونه از دوربین های عکاسی کانن و نیکون
مقدار خیلی مختصر گرد و غبار بر روی سنسور معمولا اثرات محسوسی بر روی تصویر نمی گذارد. ولی اگر یک لکه ثابت بر روی عکس های شما ایجاد شد، به این معنی است که وقت آن شده است که سنسور دوربین تمیز گردد.
دقت کنید پاک کردن سطح سنسور نیاز به مهارت دارد و انجام ناشیانه این کار می تواند به آن صدمه بزند. برای همین بایستی این کار توسط افرادی انجام شود که تجربه و مهارت کافی برای آن داشته باشند. در مواردی نیز حتی لازم است توسط نمایندگی های مجاز و تعمیرگاه های حرفه ای دوربین های عکاسی، این کار انجام شود.
د) گاهی ممکن است در هنگام تعویض لنز و پس از باز کردن لنز از روی دوربین، متوجه شوید که مختصری گرد و غبار بر روی قسمت پشتی لنزی که بر روی دوربین بسته شده بود، خصوصا بر روی ناحیه شیشه ای آن وجود دارد. در این مواقع حتما قبل از بستن درپوش لنز، با کمک یک دمنده (بلوئر) بر روی این ناحیه دمیده و گرد و غبار را حذف کنید و سپس به بستن درپوش و قرار دادن آن داخل کیسه یا کیف اقدام کنید.
هـ) لازم است که حتما لنزهای اضافی شما دارای درپوش باشند، زیرا در معرض بودن سطح شیشه آنها در ناحیه داخلی لنز، منجر به لکه شدن آن و کاهش شفافیت و کیفیت لنز می گردد. همچنین گرد و غباری که بر روی آن می نشیند در هنگام اتصال لنز به بدنه دوربین، می تواند به داخل دوربین وارد شده و سنسور و محوطه داخل دوربین را آلوده کند. بنابراین اگر به هر دلیلی درپوش لنز خود را گم کردید یا از دست دادید، حتما نسبت به تهیه مجدد آن اقدام کنید.
و) حتی الامکان سعی کنید که لنز های خود را در هوای غبار آلود تعویض نکنید، زیرا خطر ورود گرد و غبار به داخل دوربین افزایش می یابد. اگر برنامه عکاسی در صحرا یا مناطق پر غبار و خاک آلوده را دارید، بهتر است از قبل لنز مورد نیاز خود را بر روی دوربین ببندید.
نمایی از کویر مصر در منطقه کویری خور و بیابانک
اگر در شرایطی که گرد و خاک محیط بالاست لازم شد لنز خود را تعویض کنید، این کار را در یک فضای سرپوشیده انجام دهید. مثلا داخل یک اتاق، داخل چادر یا داخل اتوموبیل و یا اینکه با استفاده از یک پارچه بزرگ و یا تلق پلاستیکی که بر روی خود می اندازید، می توانید فضای محدود و مجزایی دور از گرد و غبار برای خود فراهم کنید و سپس اقدام به تعویض لنز نمایید.
ز) در هوای بارانی و طوفانی نیز رعایت همین شرایط لازم است. زیرا در این نوع آب و هوا احتمال ورود باران و یا رطوبت به داخل دوربین افزایش می یابد که می تواند منجر به ایجاد قطرات ریز آب بر روی سنسور و در نهایت لکه شدن سطح سنسور گردد. اگر احیانا سطح سنسور شما در اثر رطوبت لکه شد، حتما لازم است سنسور دوربین توسط نمایندگی مجاز سرویس گردد.
شاخه ای از یک درخت جنگلی در یک روز بارانی- منطقه گلاب دره در نواحی کوهستانی شمال تهران
افزایش سرعت عمل در تعویض لنز
گاه شرایطی پیش می آید که لازم است شما به سرعت لنز خود را تعویض کنید، مثلا در حال ثبت عکس از یک برنامه زنده یا مثلا یک مراسم عروسی هستید. یا اینکه مثلا در حال عکاسی حیات وحش می باشید و سوژه شما ممکن است هر لحظه از دسترس دور شود. در این موارد سرعت عمل در تعویض لنز بسیار مهم است. علاوه بر تمرین که می تواند سرعت شما را در این کار بالا برد، برخی موارد نیز هستند که می تواند به شما کمک کند.
یکی از این موارد، داشتن کیف مناسبی است که می توانید لنز را به صورت عمودی در آن قرار دهید. بهتر است درب کیف و بالشتک های محافظ لنز به صورتی طراحی شده باشد که با باز شدن درب کیف، لنز به راحتی در دسترس قرار گیرد و مزاحمتی برای دسترسی به آن ایجاد ننماید.
در مواقعی که از قبل پیش بینی کرده اید که لازم است در زمان خاصی لنز خود را تعویض کنید، مثلا در یک مراسم خاص، در صورت امکان می توانید از بکارگیری هود لنز چشم پوشی کنید. این کار می تواند لحظاتی به سرعت عمل شما بیافزاید. اگر چه اصولا در شرایط نوری مختلف، بکارگیری هود بسیار مفید است! پس بهتر است کیف حمل لنز شما طوری باشد که امکان حمل لنز را به همراه هود ممکن سازد. این کار می تواند موجب صرفه جویی در زمان تعویض لنز گردد.
اگر نوع عکاسی شما به گونه ای است که بطور مکرر در شرایطی واقع می شوید که نیاز به تعویض سریع لنز خواهید داشت، اگر چه حتی قبلا صدها بار اقدام به تعویض لنز نموده باشید، به شما توصیه می شود که اختصاصا به تمرین تعویض لنز با سرعت عمل بالا بپردازید. اطمینان داشته باشید که این کار به سرعت شما در تعویض لنز در شرایط بحرانی کمک خواهد کرد. همچنین تمرین کردن برای افرادی که در هنگام تعویض لنز دچار استرس می شوند و همواره نگران ورود گرد و غبار یا صدمه رسیدن به دوربین و لنز هستند، بسیار مفید و کمک کننده می باشد.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
گردآوری و تألیف: امیر دولتیاری
تاریخ نگارش/آخرین ویرایش: 1400/8/26
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
مراجع:
1_ Rohit Bhatia (2018). How to Take Care of Your Camera Lenses. Retrieve from www.makeuseof.com on Nov 5.
2_ David Coleman (2020). At War with the Dust Bunnies: Tips for Changing Lenses on the Go. Retrieve from https://havecamerawilltravel.com on Dec 15.
3_ Dave Johnson (2012). How to change your DSLR lens the right way. Retrieve from www.pcworld.com on Oct 15.
4_ Alan Henry (2013). The Fastest Way to Change Lenses on Your DSLR. Retrieve from https://lifehacker.com on Aug 28.
5_ Todd Owyoung (2011). 5 Tips For Changing Lenses Faster. Retrieve from www.ishootshows.com on Mar 10.
6_ David Peterson (2021). Ask David: What's the best way to change my camera lens? Retrieve from www.digital-photo-secrets.com on Nov1.
مقالات مرتبط:
- انواع لنزها و طبقه بندی آنها
- کاربرد هود در لنزها
- علائم اختصاری حک شده بر روی لنزها
- ساختار دوربین های عکاسی دیجیتال
- نحوه کارکرد حسگر (سنسور) در دوربین های عکاسی دیجیتال
- نحوه صحیح در دست گرفتن دوربین عکاسی
- چگونه از لرزش دوربین عکاسی جلوگیری کنیم؟