هر فردی با کمی آموزش و تمرین می تواند از دوربین و سایر لوازم عکاسی استفاده کند و از لحاظ فنی عکس بگیرد. توانایی فنی یک عکاس بخش کوچکی از عواملی است که ارزش عکس خروجی او را تعیین می کند، بخش بزرگتر و مهمتر عبارت است از نحوه دید عکاس که چگونه یک تصویر را در ذهن خود تصور می کند تا آن را بیافریند.
تصویرسازی و خلق عکس با دیدن آغاز می شود، دیدن عمیق، نه دید گذرا و سرسری که همه افراد بطور معمول در طول روز انجام می دهند.
در آموزش عکاسی پس از فرا گرفتن مهارت های کار با دوربین و تجهیزات مختلف، گام بعدی برای هر هنرجویی این است که یاد بگیرد که چگونه عکس ها را ببیند. این مهارت در دیدن در طی زمان و در اثر تمرین حاصل می شود.
نحوه دیدن شما تحت تاثیر علایق و تمایلات احساسی شما شکل خواهد گرفت. اینکه دوست دارید از چه چیزی عکس بگیرید و در قاب تصویر خود چه چیزی را ثبت نمایید.
جزئیات را جستجو کنید
یک عکاس موفق باید به جزئیات موجود در صحنه همچون سوژه، نور، ترکیب بندی و هر چیز دیگری که در صحنه دیده می شود به خوبی دقت کند و آنها را ببیند.
فقط به عنوان یک صحنه شگفت انگیز به چیزی نگاه نکنید بلکه سعی کنید که درباره آنچه می بینید و عناصر بصری موجود در آن فکر کنید.
کوچکترین جزئیات ممکن است تاثیر شگرفی بر عکس بگذارد و از طرفی ممکن است از لحاظ بصری آن را بسیار ضعیف کند. توجه به همه عناصر موجود در کادر تصویر و اطمینان از انسجام آنها برای ایجاد یک عکس جذاب و اثرگذار بسیار مهم است.
نمایی از روستای طره از توابع نطنز در میان رشته کوه های زاگرس مرکزی
خوب دیدن فقط شامل نگاه کردن صرف به جزئیات قابل مشاهده در صحنه نیست، بلکه دیدن آنها در قالب ترکیب های مختلفی است که امکان داستان پردازی یا انتقال احساسی ویژه را مهیا می سازد. همیشه در صحنه عکاسی لازم است به دنبال عناصری بگردید که بتوان آنها را در کنار هم چید تا یک عکس ساخته شود.
دید عکاسانه فراتر از یک نگاه ساده است. دید عکاسانه به دنبال خلق کردن است. دید خوب همیشه جستجوگر است و به دنبال جزئیات، ارتباط ها و یک ترکیب بندی سخنگو و تاثیرگذار می گردد.
تصویر را دو بعدی مجسم کنید
وقتی به یک صحنه نگاه می کنید و قصد دارید از آن عکس بگیرید، مرحله اول دیدن و شناسایی صحنه را انجام داده اید. حالا لازم است عکس مورد نظر خود را در ترکیب بندی های مختلفی که می توانید بکار برید در ذهن خود به صورت دو بعدی تصور کنید تا از این طریق نتیجه نهایی عکس را بهتر پیش بینی نمایید.
این کار به شما کمک می کند تا نقش جزئیات و عناصر موجود در کادر تصویر را راحت تر درک کنید و در خصوص تغییر در زاویه دید، نوردهی یا ترکیب بندی عکس بهتر تصمیم بگیرید.
تفاوت های زیادی بین صحنه واقعی و عکس وجود دارد. در هنگام دیدن یک صحنه واقعی علاوه بر حس بینایی سایر حواس نیز به نوعی بر دریافت حسی بیننده تاثیر می گذارند مثلا دمای محیط، بو ها، صدا ها و حتی وضعیت سلامت و روحیه بیننده. بنابراین می توان گفت که تلاش برای ثبت کامل آن صحنه عملا غیرممکن خواهد بود.
برای همین است که بسیاری از افراد با تجربه همواره توصیه می کنند که سعی کنید در ثبت یک صحنه، حسی را که از آن صحنه گرفته اید ثبت کنید.
برای اینکه بتوان نتیجه نهایی عکس را در هنگام دیدن صحنه و قبل از ثبت آن بهتر تصور کرد، به تمرین بسیار نیاز است.
از زوایای دید مختلف بنگرید
تمرین دیدن و توجه به جزئیات بصری موجود در صحنه عکاسی شامل دورنما و زاویه دید باز تا نمای نزدیک و زاویه دید بسته، به شما کمک می کند تا بتوانید ذهن خود را رها سازید و بهتر خلق کنید. برای همین همواره سوژه و سایر عناصر موجود در صحنه را از زاویه های مختلف ببینید و تصویر نهایی را خوب بسنجید.
با تغییر زاویه دوربین و تغییر در پرسپکتیو، ترکیب بندی تصویر شما تغییر خواهد کرد.
با صرف مقداری زمان ممکن است بتوانید زاویه ای متفاوت از سوژه را بیابید که جزئیات خاصی از سوژه را نمایان ساخته و زیبایی یا ویژگی خاصی از آن را به نمایش گذارد.
در هنگام بررسی سوژه و صحنه مورد نظر با نگریستن از زوایای مختلف سعی کنید که جزئیات موجود در صحنه یا موضعی که در آن قرار گرفته اید را کشف کنید.
چند نما از آرامگاه بوعلی سینا در شهر همدان
با تغییر شرایط خلاقانه عمل کنید
گاهی برای عکاسی از یک مکان یا موقعیت خاص برنامه ریزی می کنید و وقت و انرژی زیادی صرف می نمایید تا در زمان مشخص در موضع عکاسی باشید و به ثبت تصاویر مورد نظر خود بپردازید. ولی گاهی برنامه طبق پیش بینی شما پیش نمی رود و شرایط تغییر می کند. مثلا وضعیت آب و هوا طوفانی می شود یا به علت یک پروژه عمرانی جدید، خیابان یا منطقه مورد نظر شما از دسترس خارج می گردد. توجه داشته باشید که اغلب، همه شرایط بر وفق مراد شما نیست.
در چنین موقعیت هایی چکار باید کرد؟ آیا دست خالی برمی گردید؟
آنچه لازم است به آن توجه شود اینکه همیشه امکان تغییر شرایط برای عکاسی وجود دارد. در این مواقع نباید تسلیم شد، بلکه با تغییر شرایط، خلاقانه عمل کنید و سعی کنید حس و حال موجود در آن لحظه را دریابید. خود را به دست ذهن بسپارید و به هر آنچه که شما را جذب می کند دقت کنید.
مثلا اگر به منظور ثبت تصاویر منظره (Landscape) از طبیعت به منطقه خاصی سفر کرده اید ولی به هر دلیل امکان آن فراهم نشده است، می توانید به جای ثبت تصاویر منظره به نمای نزدیک (Close-up) فکر کنید و به دنبال اجزای بسیار متنوع موجود در طبیعت باشید. حشرات، گل ها، بوته ها، چیزهایی که دارای بافت خاصی هستند یا هندسه غیرمعمول دارند. جزئیاتی که می تواند به اندازه چشم اندازهای وسیع جذاب باشند.
در مواقع غیر منتظره، دید عکاسانه می تواند به یاری شما بیاید. نگاهی که متفاوت می بیند و تصاویر خاص می آفریند. چنین دیدی نیاز به تمرین و ممارست دارد. تمرین خوب دیدن و تلاش برای ثبت آنچه در ذهن شما شکل گرفته است.
عکاسی از نمای نزدیک در شرایط آب و هوایی برفی
خارج از چارچوب ها ببینید
دیدن همواره با تخیل همراه است. وقتی از پشت منظره یاب (Viewfinder) دوربین نگاه می کنید، گاهی خارج از چارچوب ها بیاندیشید و سعی کنید کادر مقابل خود را به گونه دیگری ببینید. زاویه دید را تغییر دهید یا با تغییر عمق میدان بخشی از صحنه یا عناصر موجود در آن را از فوکوس خارج کنید. آزمایش کنید و از نتیجه کار هراس نداشته باشید.
به حسی که در هنگام دیدن آن صحنه دارید توجه کنید. ببینید چگونه می توانید این حس را در کادر تصویر خود بگنجانید. برای همین به تک تک عناصر صحنه توجه کنید که چگونه می توانید آنها ر ا در جهت دستیابی به تصویر ذهنی مورد نظرتان بکار گیرید. سعی کنید آزاد و رها به ترکیب های مختلف بیاندیشید و آنها را در منظره یاب خود بیازمایید. بهترین آنها را که به حس شما نزدیک تر است انتخاب کنید.
هنگام غروب آفتاب در منطقه کویری مرنجاب در حاشیه شمالی شهر آران و بیدگل
به ترکیب بندی توجه کنید
برای پی بردن به اهمیت و تاثیر ترکیب بندی بر نتیجه نهایی کار به یک مثال توجه کنید. گاهی در صحنه مورد نظر شما وضعیت آسمان یکنواخت و کسل کننده است، می توانید ترکیب بندی تصویر خود را به گونه ای تنظیم کنید که آسمان نقش بسیار کمی در تصویر داشته باشد و یا حتی حذف شود.
در این مواقع تمام صحنه را به خوبی نگاه کنید و به عناصر موجود در آن دقت کنید. گاهی در غیاب آسمان و خط افق، وجود عناصر موجود در پیش زمینه تصویر اگر بطور مناسبی در ترکیب بندی قرار گیرند می توانند عمق مناسبی ایجاد کنند.
طبیعت پاییزی در منطقه کیاسر در مازندران
برعکس این وضعیت نیز وجود دارد. اینکه شما در ترکیب بندی خود از یک آسمان خالی و بزرگ استفاده کنید تا حس وسعت را در یک ترکیب کمینه گرا (مینیمالیستی) به نمایش بگذارید.
صبح مه آلود در کشتزاری واقع در دشت های اطراف کاشان
دیدن ماهرانه صحنه عکاسی با اندیشیدن به ترکیب بندی های مختلف اتفاق می افتد. اینکه کادر خود را عمودی ببندید یا افقی و یا اینکه بر روی کدام عناصر موجود در صحنه تاکید ایجاد کنید، کدام عناصر را در کادر خود داشته باشید و کدام عناصر را از داخل کادر حذف کنید. موقعیت افق را چگونه در تصویر نمایش دهید و یا مناطق روشن و تاریک صحنه را چگونه در کادر خود بگنجانید.
به فضاهای مثبت و منفی و به حرکت خطوط و فرم های مختلف موجود در صحنه و تاثیری که بر روی ترکیب بندی تصویر می گذارند توجه کنید.
همچنین می توانید برای ایجاد تصویر مورد نظر خود بر اساس شرایطی که در آن قرار دارید، به سایر تکنیک ها و روش های عکاسی نیز فکر کنید. بطور مثال به کادر پانوراما بیاندیشید، یا مثلا در موقعیت های نوری خاص که کنتراست صحنه بسیار زیاد است، از تکنیک HDR بهره ببرید.
هر کدام از این انتخاب ها یا انتخاب های دیگر به نحوه دیدن شما بستگی دارد. اینکه چگونه ببینید و چگونه تصویر نهایی خود را تصور کنید.
گاهی سیاه و سفید نگاه کنید
گاهی در هنگام دیدن یک صحنه، آن را سیاه و سفید تصور کنید. به این بیاندیشید که اگر تصویر را تک رنگ (مونوکروم) کنید، چه نتیجه ای ممکن است حاصل گردد. خواهید دید که یک عکس سیاه و سفید می تواند در برخی موارد از نمونه رنگی آن قدرت بصری بسیار بیشتری داشته باشد.
معمولا بهترین عکس های سیاه و سفید عموما آنهایی هستند که عکاس در هنگام عکاسی به آن می اندیشیده است. در چنین مواردی لازم است به تونالیته موجود در نواحی مختلف صحنه توجه کنید.
دقت کردن به مناطق روشن و تاریکی که در مکان های مختلف صحنه دیده می شوند و نحوه ارتباط و همنشینی آنها با هم، توجه به میزان اختلاف روشنایی آنها و همچنین تونالیته های خاکستری و روابط آنها با یکدیگر از مواردی هستند که به شما کمک می کند تا راحت تر بتوانید صحنه را به صورت سیاه و سفید و فارغ از رنگ های موجود در آن تصور کنید.
دیدن این روابط نوری و تغییرات روشنایی موجود در بخش های مختلف صحنه نیاز به تمرین دارد، تمرین دیدن و تمرین عکس گرفتن.
یکی از خانه های روستای کندوان در استان آذربایجان شرقی
دوباره ببینید
در موضع عکاسی، صحنه هایی که می بینید و کادرهایی را که برای عکاسی در نظر گرفته اید را پس از اینکه مدتی گذشت، دوباره نگاه کنید. مثلا خورشیدی که پشت ابر بوده و حالا ظاهر شده است و یا تغییر سایه عناصر موجود در صحنه و موارد دیگری از این دست که در حس و حال صحنه تغییر ایجاد می کنند و می توانند مناظر جدیدی خلق کنند که با شرایط قبلی متفاوت می باشد.
گاهی با دیدن دوباره یک صحنه در شب که قبلا در روز دیده اید، ممکن است به قاب های تصویری متفاوت و تاثیرگذار جدیدی دست یابید.
گذر زمان چه در طی یک روز یا در روزها و فصول مختلف با توجه به تغییراتی که در محیط و عناصر بصری صحنه عکاسی و همچنین شرایط نوری موجود ایجاد می کند، تاثیر بسیار زیادی بر روی صحنه و تصویر نهایی شما از یک سوژه مشخص خواهد داشت.
در اثر حرکت ابرها طی چند دقیقه، مناطق سایه و آفتاب در نواحی مختلف دامنه کوه تغییر کرده است.
برای خوب دیدن کمک بگیرید
مطالعه و بررسی سوژه یا منطقه و محیط عکاسی و اخذ اطلاعات از منابع مختلف همچون کتب، مقالات، وب سایت های اینترنتی و حتی شبکه های اجتماعی می توانند اهمیت سوژه، موارد قابل توجه و جنبه های مختلف را به شما بشناسانند و شما را در هنگام دیدن سوژه و نکاتی که ممکن است لازم باشد که مورد تاکید قرار گیرد، یاری رساند.
در بسیاری از موارد اطلاعات یا داستان هایی که افراد محلی در یک منطقه در اختیار شما می گذارند می تواند بر روی شناخت شما از آن منطقه و نوع نگاه شما تاثیر گذارد.
همچنین عکاسی گروهی و همراهی با سایر عکاسان می تواند شما را با نحوه دید آنها بیشتر آشنا سازد و تنوع نگاه شما را افزایش دهد. با این وجود سعی کنید در نهایت کادر تصویر را با توجه به حس و تصویر ذهنی خودتان از عکس نهایی انتخاب کنید.
هرگز از دیدن دست نکشید
فرایند ایجاد یک عکس قبل از ثبت آن، با جریان دیدن آغاز می شود. دیدن مهارتی است که بدون آن موفقیتی در عکاسی حاصل نخواهد شد.
خوب دیدن بطور ظریفی با تخیل و قدرت تجسم عکاس مرتبط است. تقویت تخیل و تصویرپردازی ذهنی به افزایش قدرت دیدن کمک می کند و زیاد دیدن و خوب نگریستن نیز به تقویت ذهن و قوه تجسم می انجامد.
خوب دیدن نیاز به تمرین زیاد دارد.
بسیاری مواقع لازم است آنچه را می بینید ثبت کنید و در قالب عکس دوباره به آن بنگرید. تکرار این کار توانایی شما را در نزدیک کردن تصاویری که خلق می کنید با آنچه در صحنه عکاسی می بینید به شدت تقویت خواهد کرد. همچنین به شما کمک می کند تا در هر صحنه عکاسی بتوانید از جنبه ها و زوایای بیشتری به اجزا و کلیت صحنه بنگرید و انتخاب های بیشماری در ذهن شما شکل گیرد.
هر زمان که شما به یک دید و درک عمیق تر از سوژه دست یافتید، عکس های شما نیز به تدریج نفوذ عمیق تری به ماهیت و ذات آن سوژه خواهند داشت. هر چه دید عکاسانه شما قوی تر شود، می توانید با سرعت بیشتری به تجزیه و تحلیل سوژه و صحنه عکاسی بپردازید و تشخیص دهید که چگونه به بهترین شکل سوژه خود را به تصویر بکشید.
به یاد داشته باشید که لزوما یک صحنه زیبا موجب خلق یک عکس خاص نخواهد شد. این شما هستید که باید آن عکس خاص را در صحنه پیدا کنید.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
گردآوری و تألیف: امیر دولتیاری
تاریخ نگارش/آخرین ویرایش: 1400/7/18
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
مراجع:
1_ Bruce Barnbaum (2010). The Art of Photography: An Approach to Personal Expression, 5th ed. Rocky Nook, USA.
(ترجمه فارسی: هنرعکاسی: رویکردی به بیان شخصی در عکس، صادق طاهری، چاپ یکم، نشر پشوتن،1396)
2_ Editorial Board (2020). 5 Desirable Qualities Every Good Photographer Should Have. Retrieve from www.adorama.com on Oct 29.
3_ Nigel Danson (2021). 3 Skills Every Photographer Should Learn. Retrieve from https://petapixel.com on Apr 1.
4_ David DuChemin (2009). Within the Frame: The Journey of Photographic Vision, 1th ed. New Riders Press, USA.
5_ Michael Freeman (2008). Mastering Digital Photography, 1th ed. ILEX, UK.
6_ Elizabeth Gray (2018). Never Stop Seeing. Retrieve from https://photographylife.com on Feb 11.
7_ Peter Hatter (2021). Inspiration - The Art of Seeing. Retrieve from www.creativesgo.com on Sep 2.
مقالات مرتبط:
- اهمیت ترکیب بندی در عکاسی
- ژرفانمایی یا پرسپکتیو در عکاسی
- استفاده از رنگ در عکاسی
- مینیمالیسم در عکاسی
- نکات عملی برای یادگیری عکاسی
- عکاسی با محدوده دینامیکی بالا (HDR)
- روش های انجام عکاسی پانورامیک